Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες που έχουν μείνει στην ιστορία (πολλές από αυτές τις αναλύουμε κατά καιρούς στα αφιερώματά μας) περιέχουν το ανθρώπινο στοιχείο. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που μία "άδεια" εικόνα, δίχως ανθρώπους, αλλά με πρόδηλη την επιρροή τού ανθρωπίνου παράγοντα, είναι ικανή να μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας για πολύ καιρό.

Ο φωτογράφος και γραφίστας Rudy Vanderlans εστιάζει σε "άδεια" κάδρα τα οποία προκαλούν μελαγχολία. "Από τις φωτογραφίες μου απουσιάζουν οι άνθρωποι, είναι όμως παρούσα η επέμβασή τους σε αυτές", δηλώνει χαρακτηριστικά ο ίδιος και συμπληρώνει λέγοντας πως "...για μένα δεν είναι τίποτα παραπάνω από "άδειες" φωτογραφίες".

 

Photos: Rudy Vanderlans

 

Ποιο είναι όμως το ψυχολογικό αντίκτυπο που έχουν αυτές οι εικόνες, στις οποίες αν και δεν απεικονίζεται κάποιος άνθρωπος, είναι ορατή η παρέμβασή του στο σκηνικό που απεικονίζεται;

Στην πραγματικότητα, ο λόγος που μας ωθεί στο να τραβάμε τέτοιου είδους φωτογραφίες, είναι ακριβώς ο ίδιος: Είμαστε φτιαγμένοι για να εστιάζουμε στα πρόσωπα των ανθρώπων!

Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Collin Ellard, όταν σε μία εικόνα υπάρχει μία ανθρώπινη μορφή, το μάτι κατευθύνεται κυρίως προς τα εκεί, παρά σε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο τής εικόνας. Το πόρισμα αυτό βγήκε έπειτα από ένα πείραμα στο οποίο οι επιστήμονες κατέγραφαν τις κινήσεις του ματιού όταν οι άνθρωποι βλέπουν μία φωτογραφία για πρώτη φορά.

Ένα αντίστοιχο συμπέρασμα εξήγαγε και η αρχιτέκτονας Ann Sussman στην προσπάθειά της να κατανοήσει ακόμη περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τον κόσμο γύρω τους. "Κατά μία έννοια, όταν υπάρχουν άνθρωποι σε μία εικόνα, δεν μπορούμε να "δούμε" το μέρος στο οποίο βρίσκονται".

Η ανθρωποκεντρική αυτή αντίληψη που επικρατεί, είναι ο λόγος για τον οποίο μία καλή αρχιτεκτονική φωτογραφία δε θα πρέπει να περιλαμβάνει στο κάδρο ανθρώπους, γιατί μπορούν πολύ εύκολα να αποσπάσουν την προσοχή από το κεντρικό -κατά τον φωτογράφο- θέμα τής φωτογραφίας.

Πώς, όμως, συμβάλλουν όλα αυτά στην ευφορία του ανθρώπου όταν βλέπει "άδειες" εικόνες;

Ο φωτογράφος Ward Roberts στο πρότζεκτ του με τίτλο "Courts 02", καταγράφει άδεια γήπεδα μπάσκετ του Χονγκ Κονγκ, της Μελβούρνης, της Χαβάης και της Νέας Υόρκης. Δίχως την παρουσία ανθρώπων να παίζουν σε παίζουν σε αυτά, τα παστέλ χρώματα που αποτυπώνει ο Roberts προκαλούν μία γαλήνη. Το αποτέλεσμα αυτό, δε θα μπορούσε να επιτευχθεί αν υπήρχε κάποιος που να έπαιζε μπάσκετ εκείνη τη στιγμή.

 

Photos: Ward Roberts

 

Μάλιστα, αυτό ήταν κάτι που επιχείρησε αρχικά ο φωτογράφος. "Στις πρώτες λήψεις μου, είχα συμπεριλάβει και κάποιον να παίζει εκείνη τη στιγμή, αλλά κάτι δεν πήγαινε καλά", παραδέχεται ο ίδιος και συνεχίζει εξηγώντας πως: "Δεν είχε το αποτέλεσμα που ήθελα. Αποσπούσε το μάτι από την υπόλοιπη σύνθεση και τοποθετούσε, ουσιαστικά, μία "τελεία" στη δουλειά μου. Δε θέλω να υπάρχει "τελεία", δηλαδή κάποιο στοιχείο το οποίο να σου τραβάει αποκλειστικά την προσοχή και να αποτελεί το μόνο στοιχείο πάνω στο οποίο μπορείς να εστιάσεις."

Η επιθυμία των ανθρώπων να "βιώσουν" πραγματικά το θέμα μίας εικόνας, είναι ο λόγος που αρκετοί φωτογράφοι στρέφονται μακριά από το ανθρώπινο στοιχείο.

Οι επιστήμονες εκτιμούν πως ένα "άδειο" αρχιτεκτονικό κάδρο, έχει τη δύναμη να συγκινεί και να διεγείρει περισσότερα συναισθήματα και αναμνήσεις.

Ένας από τους λόγους που γίνεται αυτό, είναι το "μυστήριο" που επικρατεί σε αυτές τις εικόνες. Το "μυστήριο" αυτό έχει να κάνει με την αίσθηση που σου αφήνει μια εικόνα ότι υπάρχει "και κάτι ακόμα" πέρα από αυτά που μπορείς να δεις με μια πρώτη ματιά. Είναι η έλλειψη της "τελείας" στην οποία αναφερόταν ο Roberts στο προηγούμενο παράδειγμα.

 

Photos: Francesco Margaroli

 

Μία ακόμη εξήγηση έρχεται να προσθέσει ένας άλλος νευροεπιστήμονας, ο Ed Vessel. Σύμφωνα με τον Vessel, η έλλειψη του ανθρωπίνου στοιχείου σε μια φωτογραφία, δίνει τη δυνατότητα στον εκάστοτε θεατή να φανταστεί τον εαυτό του μέσα στο μέρος που απεικονίζεται, προκαλώντας του μία άλλη εμπειρία. Η ικανότητά του αυτή, επιτρέπει στον άνθρωπο να οικειοποιηθεί τον χώρο αυτό ως δικό του. Γι' αυτό άλλωστε και στις φωτογραφίες που υπάρχουν σε αγγελίες σπιτιών, συνιστάται η αποφυγή κάθε προσωπικού αντικειμένου μέσα στο κάδρο, προκειμένου ο υποψήφιος αγοραστής να μπορέσει -ασυναίσθητα- να φανταστεί εκεί τα δικά του πράγματα.

Ο Ιταλός φωτογράφος Francesco Margaroli αποτυπώνει ένα γενικό συμπέρασμα όλων αυτών με μία έκφραση: "Φωτογραφίζοντας την απουσία, αποκαλύπτεις ταυτόχρονα και την παρουσία."

 

Συμφωνείτε με αυτή την ανάλυση; Εσάς ποια στοιχεία πιστεύετε ότι σας τραβούν την προσοχή σε μια φωτογραφία; Γράψτε μας την άποψή σας στα σχόλια!

 

Φωτογραφία άρθρου: Ιωάννης Ζορμπάς