Λίγα λόγια

Το "Σφαιρικό Ελάττωμα" (Spherical Aberration) είναι ένα ακόμα ελάττωμα των φακών που χρησιμοποιούμε στις φωτογραφικές μηχανές μας. Ο λόγος που υπάρχει αυτό το ελάττωμα είναι το σφαιρικό σχήμα κάποιων οπτικών στοιχείων μέσα στον φακό μας τα οποία, λόγω του διαφορετικού πάχους τους, διαθλούν διαφορετικά τις εισερχόμενες ακτίνες φωτός με αποτέλεσμα να μην "συγκλίνουν" όλες τέλεια στο ίδιο σημείο. Έτσι, έχουμε μια ακόμη αστοχία στην εστίαση πέρα από τον "Αστιγματισμό", το "Σφαιρικό Ελάττωμα".

 

Το αποτέλεσμα

Το αποτέλεσμα είναι ένα συμμετρικό "φωτοστέφανο" (Halo) γύρω από τις πηγές φωτός μας (π.χ. σε μια αστροφωτογραφία κάποια αστέρια εμφανίζονται σαν μια στρογγυλή φωτεινή κουκκίδα στο κέντρο και γύρω της υπάρχει ένας λιγότερο φωτεινός κύκλος) σε οποιοδήποτε σημείο του κάδρου μας, και όχι μόνο μακριά από το κέντρο όπως συνήθως συμβαίνει στα περισσότερα ελαττώματα των φακών μας.

Σε κάποιους φακούς, μάλιστα, με πολύ ανοιχτά μέγιστα διαφράγματα (μικρότερα από f/2.8) εμφανίζεται και ένα υποείδος του Spherical Aberration, ο "Σφαιροχρωματισμός" (Sphero-Chromatism) όπου έχουμε και χρωματισμό των "φωτοστέφανων" (Halo) που βρίσκονται εκτός εστίασης με διαφορετικά χρώματα (συνήθως μωβ μπροστά από το εστιακό πεδίο, και πράσινο πίσω από το εστιακό πεδίο).

 

 

Πώς αντιμετωπίζουμε το Spherical Aberration;

Αν είμαστε άτυχοι και έχουμε κάποιον από τους λιγοστούς σύγχρονους φακούς που έχει θέμα με την διόρθωση του Spherical Aberration, έχουμε πολύ λίγα "όπλα στην φαρέτρα" μας για να διορθώσουμε το φαινόμενο αυτό.

Αρχικά, βοηθάει να κλείσουμε (αν είναι δυνατόν) το διάφραγμα. Κλείνοντας το διάφραγμα εμποδίζουμε ένα μεγάλο ποσοστό των ακτίνων φωτός που μπαίνουν από τα άκρα του φακού υπό μεγάλη γωνία από το να χτυπήσουν τον αισθητήρα μας, μειώνοντας έτσι την επίδραση του φαινομένου. Αν συνηθίζουμε να τραβάμε φωτογραφίες που είναι αρκετά εμφανές το πρόβλημα αυτό (όπως π.χ. σε αστροφωτογραφίες ή πορτραίτα με έντονο και φωτεινό background σε μεγάλα εστιακά μήκη) φροντίζουμε ο φακός που θα επιλέξουμε να έχει Aspherical Elements και να μην πάσχει από το Spherical aberration.

Σε περιπτώσεις αστροφωτογραφιών με λίγα προβληματικά αστέρια, μπορούμε με το Photoshop και το clone stamp tool να εξαλείψουμε τα φωτοστέφανα (Halos) χειροκίνητα. Πέραν από αυτά, δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνουμε δυστυχώς.

 

Focus Shift

Όχι, μιας και δεν αναφέρεται συχνά, θα περιγράψω εν συντομία άλλο ένα ενοχλητικό φαινόμενο που πηγάζει από το Spherical Aberration: η "μετατόπιση του Focus" (Focus Shift). Συμβαίνει σε φακούς με πολύ ανοιχτό μέγιστο διάφραγμα (μικρότερο από f/1.8) αλλά όταν τραβάμε σε πιο κλειστή ρύθμιση (π.χ. με έναν Canon 85mm f/1.2L στο f/2.8) και μόνο όταν χρησιμοποιούμε τη μηχανή με το ViewFinder σε μη manual Aperture φακό. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Όταν κάνει focus η DSLR μας σε αυτή την περίπτωση κρατάει το διάφραγμα τέρμα ανοιχτό παρά την ρύθμισή μας, ώστε να έχει το περισσότερο δυνατό φως για να κάνει καλύτερο focus. Τραβώντας όμως τη φωτογραφία, το διάφραγμα κλείνει στη ρύθμιση που έχουμε επιλέξει, και επειδή με το κλείσιμο του διαφράγματος επηρεάζεται το Spherical Aberration και πιο συγκεκριμένα η εστίαση/σύγκλιση των διαθλασμένων ακτίνων φωτός, έχουμε μετατόπιση της απόστασης που εστιάσαμε.

Πώς το αποφεύγουμε; Σε φακούς με μέγιστο διάφραγμα κάτω από f/1.8 (π.χ. f/1.4, f/1.2, f/0.95, κλπ) βαράμε είτε wide open είτε κάνουμε focus λίγο πιο μπροστά από εκεί που θέλουμε, ή χρησιμοποιούμε το Live View (όπου ο φακός είναι "κλειδωμένος" στο επιλεγμένο από εμάς διάφραγμα), είτε χρησιμοποιούμε την επιλογή διόρθωσης του front/back focus αν το διαθέτει η μηχανή μας. Αν ο φακός μας έχει δαχτυλίδι για τη ρύθμιση του διαφράγματος δεν έχουμε κανένα θέμα με το Focus Shift αφού δεν συμβαίνει καν!