Μήπως έχετε αναρωτηθεί ποτέ "γιατί βγαίνουν σκοτεινές οι εκτυπώσεις μου;", "γιατί τα χρώματα στις εκτυπώσεις μου ή σε άλλες οθόνες είναι διαφορετικά από ότι τα βλέπω κατά την επεξεργασία;" ή και "γιατί τα φωτεινά σημεία των φωτογραφιών φαίνονται καμμένα παρότι το ιστόγραμμα λέει πως δεν έχω καμμένα σημεία;";

Είτε ναι, είτε όχι, αν δεν έχετε καλιμπράρει το monitor στο οποίο επεξεργάζεστε τις φωτογραφίες σας, τότε σίγουρα αυτό που βλέπετε δεν έχει και πολύ σχέση με αυτό που πραγματικά λέει ο υπολογιστής σας στην οθόνη να εμφανίσει!

 

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Πρωτίστως για οικονομικούς λόγους οι κατασκευαστές οθονών και τηλεοράσεων προτιμούν αντί να σπαταλήσουν ώρες στο εργοστάσιο κοιτώντας το κάθε monitor χωριστά, κάνουν δειγματοληψία και ρυθμίζουν πολύ πρόχειρα με χαλαρούς "στόχους" τις οθόνες που φεύγουν προς τα ράφια των καταστημάτων. Λέω "δειγματοληψία" γιατί η διαδικασία που ακολουθείται είναι το χώρισμα των παραγόμενων οθονών σε παρτίδες και έπειτα προχωρούν σε γρήγορη μέτρηση ενός ποσοστού οθονών από την κάθε παρτίδα και περνάνε τις ίδιες ρυθμίσεις και στις υπόλοιπες. "Πού είναι όμως το πρόβλημα σε αυτό;" θα μου πείτε.

Το πρόβλημα είναι ότι οι ρυθμίσεις που είναι ας πούμε "καλές" σε ένα monitor δεν είναι κατάλληλες για ένα άλλο ίδιο μοντέλο, γιατί τα ηλεκτρονικά από τα οποία κατασκευάζονται οι οθόνες έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά (δεν έχει κάθε LED Array την ίδια ακριβώς φωτεινότητα στην τάδε ρύθμιση, δεν συμπεριφέρεται το κάθε πάνελ το ίδιο, ούτε καν οι πυκνωτές και οι αντιστάσεις συμπεριφέρονται ακριβώς το ίδιο) κι έτσι, λίγο από εδώ, λίγο από εκεί τελικά καταλήγουμε να έχουμε εντελώς διαφορετικές ρυθμίσεις από κομμάτι σε κομμάτι.

Αντίστοιχα, επειδή συνήθως ο τρόπος που "επιλέγει" ο περισσότερες κόσμος οθόνη είναι βλέποντάς την να παίζει σε κάποιο κατάστημα σε κάποιο ράφι μαζί με άλλες, οι κατασκευαστές πονηρά σκεπτόμενοι αποφάσισαν πως θα χρησιμοποιήσουν τα όποια τρικ έχουν για να εντυπωσιάσουν τον υποψήφιο αγοραστή εις βάρος τής ακριβής απεικόνισης. Τι κάνουν λοιπόν; Γνωρίζοντας πως μια ψυχρή ισορροπία λευκού (λευκά με ελαφρώς μπλε τόνο) εντυπωσιάζουν τον κόσμο, ρυθμίζουν τις οθόνες να έχουν ψυχρή ισορροπία λευκού από το εργοστάσιο, και αντίστοιχα, επειδή τα showrooms συνήθως είναι φωτεινά δωμάτια και δίπλα ακριβώς παίζουν και άλλες οθόνες, ρυθμίζουν αρκετά ψηλά τη φωτεινότητα των οθονών ώστε να εντυπωσιάζουν τον οποιονδήποτε βρεθεί στο showroom ή το ράφι με τις οθόνες.

Ηθικό δίδαγμα: Μην κάνετε σύγκριση ούτε αξιολόγηση μιας οθόνης/τηλεόρασης σε ράφι καταστήματος. Τα πάντα είναι λάθος. Οι συνθήκες, ο φωτισμός, οι ρυθμίσεις, η γωνία θέασης, το φως από τις διπλανές οθόνες, κ.λ.π.

 

Τι κάνει το calibration και πώς γίνεται;

Το καλιμπράρισμα γίνεται με τη χρήση ειδικών μηχανημάτων (Σπεκτροραδιόμετρα ή/και Χρωμόμετρα), ειδικού software και χειροκίνητες ρυθμίσεις στην οθόνη και πηγή μας. Αναλόγως με την οθόνη και την πηγή μας, το calibration παρεμβαίνει στην εικόνα μας είτε μέσω ρυθμίσεων στο monitor σε συνδυασμό με την δημιουργία ενός ICC profile, είτε μέσω ρύθμισης / αλλαγών στο Look Up Table της οθόνης (όσες διαθέτουν), είτε αποκλειστικά μέσω ρυθμίσεων στο μέσο προβολής (συνήθως αυτό γίνεται στις τηλεοράσεις και τους προβολείς).

Επί της ουσίας, με την βοήθεια των μηχανημάτων και τα κατάλληλα προγράμματα γίνεται μια διαδικασία που ο υπολογιστής μας δίνει την εντολή για την απεικόνιση συγκεκριμένων χρωμάτων και μετράει το τι απεικονίζεται τελικά στην οθόνη μας και προβαίνει σε διορθώσεις δημιουργώντας νέες "αντιστοιχίες / οδηγίες" στον υπολογιστή ώστε να βγαίνουν σωστά στην οθόνη τα χρώματα, η φωτεινότητα, κλπ. Βοηθάει, φυσικά, σε όλες τις οθόνες, τηλεοράσεις κλπ, και στις περισσότερες περιπτώσεις η διαφορά μεταξύ των εργοστασιακών ρυθμίσεων ή απλών ρυθμίσεων με το μάτι και με τις σωστά καλιμπραρισμένες είναι οφθαλμοφανέστατη. Ακόμα και η πιο κακή (όσον αφορά την χρωματική ακρίβεια και την πιο μικρή γκάμα χρωμάτων) επιδέχεται αρκετή βελτίωση. Αν δε έχετε ένα αρκετά ικανό monitor, τα αποτελέσματα είναι αξιοθαύμαστα (και δεν είναι απαραίτητο να είναι πολύ ακριβό το monitor σας για να συμβεί αυτό, υπάρχουν αρκετά καλά και συνάμα φθηνά monitor & TVs που το επιτυγχάνουν αυτό).

 

αριστερά: το Σπεκτροραδιόμετρο από το X-Rite i1pro (~2300€) - δεξιά: το Χρωμόμετρο από το Datacolor Spyder 5 Elite (260€)

 

Ποιά τα ωφέλη του monitor calibration;

  1. Αρχικά και σημαντικότερα, ξέρουμε όταν επεξεργαζόμαστε τις φωτογραφίες μας πως αυτό που βλέπουμε είναι μια σωστή απεικόνιση του αρχείου RAW/JPEG που κάναμε capture με την μηχανή μας. Το exposure, τα highlights, τα shadows, τα midtones, η αντίθεση, τα χρώματα και η ισορροπία λευκού που βλέπουμε είναι σωστά, δεν θα κάνουμε περιττές αλλαγές, ούτε θα καταστρέψουμε τη φωτογραφία μας νομίζοντας πως διορθώνουμε π.χ. το λανθασμένο white balance ρυθμίζοντάς το λάθος (με μη calibrated οθόνη βλέπουμε λάθος χρώματα, οπότε η οποιαδήποτε προσπάθεια διόρθωσης αυτών κάνει περισσότερη ζημιά παρά καλό).
  2. Μπορούμε να στείλουμε τις φωτογραφίες μας μαζί με το ICC profile μας σε οποιοδήποτε κέντρο εκτύπωσης και να πάρουμε ακριβείς και καλές εκτυπώσεις.
  3. Αυτό που βλέπουμε στην οθόνη μας, φαίνεται το ίδιο σε οποιαδήποτε σωστά ρυθμισμένη οθόνη εκεί έξω (ακόμα και αν δεν έχει γίνει calibration, κάποιες οθόνες έρχονται με σχετικά καλά χρώματα και ρυθμίσεις, οπότε βλέπουν αρκετά καλά και παρόμοια σχετικά με εμάς τις φωτογραφίες μας).
  4. Αν έχουμε παραπάνω από 1 οθόνη στον υπολογιστή που κάνουμε επεξεργασία φωτογραφιών ή βίντεο, μπορούμε να έχουμε το ίδιο οπτικό αποτέλεσμα και στις δύο οθόνες. Δεν θα βλέπουμε διαφορετικά χρώματα στην μια και άλλα στην άλλη.
  5. Μέσα σε όλα τα θετικά, πέφτει η κατανάλωση ρεύματος της οθόνης μας, καθώς και αυξάνεται η μακροζωία της (λόγω ότι στο 99% των περιπτώσεων ρίχνουμε την φωτεινότητα της λάμπας [backlight] για να φτάσουμε στην σωστή φωτεινότητα)
  6. Τέλος, πέραν από τις φωτογραφίες, αν βλέπουμε ταινίες ή σειρές στην καλιμπραρισμένη οθόνη μας, έχουμε σωστή απεικόνιση, βλέπουμε ότι ήθελε να δούμε ο παραγωγός της ταινίας, όπως ήθελε αυτός να το δούμε.

 

Δεν καταλαβαίνω από μετρήσεις... μπορείτε να μου το κάνετε ELI5? (Explain it Like I'm 5 years old)

Θα προσπαθήσουμε να σας δείξουμε μερικές εικόνες δίπλα δίπλα για να δείτε τη διαφορά που κάνει το calibration. Αν δεν έχετε φωτογραφίσει ποτέ οθόνη ή τηλεόραση, λάβετε υπόψιν σας πως αν δεν βγάλουμε ελαφρώς ανετάριστη τη φωτογραφία θα έχουμε θέματα στην απεικόνιση της προβαλλόμενης εικόνας λόγω της ανάλυσης του φακού που συλλαμβάνει τα... pixels και έχουμε έντονο moire εξαιτίας αυτού! Οι χρωματικές διαφορές ισχύουν όπως τις βλέπετε, οι φωτογραφίες μου προφανώς και δεν είναι blurry, απλά η λήψη στην οθόνη έγινε misfocused για να μην έχουμε τα γνωστά θέματα που ανέφερα προηγουμένως.

Στις παρακάτω εικόνες μπορείτε να δείτε τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ μιας μέτριας οικονομικής οθόνης έχοντας καλιμπραριστεί καλά (περί τα 180€ κόστος) και μιας μέτριας μη ρυθμισμένης οθόνης παραπλήσιας τιμής και α-καλιμπράριστων επιδόσεων (περί τα 165€ κόστος). Πρώτα από πάνω βλέπετε την εικόνα που έχετε αποτυπώσει με την μηχανή σας, ενώ από κάτω βλέπετε πως δείχνει λανθασμένα τις φωτογραφίες μια α-καλιμπράριστη οθόνη:

 

 

Σε καμία περίπτωση δεν βλέπετε τα σωστά χρώματα και φωτεινότητα (επειδή δεν είναι καλιμπραρισμένη η οθόνη σας), αλλά η διαφορά που υπάρχει στην απεικόνιση μεταξύ των 2 εικόνων είναι αντιπροσωπευτική της πραγματικής διαφοράς.

 

Υπάρχει διαφορά στο αποτέλεσμα που παίρνουμε από τα διάφορα μηχανήματα για calibration;

Σαφώς. Αρχικά ο τύπος της συσκευής που θα χρησιμοποιήσουμε, δηλαδή Σπεκτροραδιόμετρο ή Χρωμόμετρο, έχει διαφορά στην ακρίβεια των μετρήσεων που παίρνει, και επίσης έχει και περιορισμούς στον τύπο οθονών (panel και backlight για να ακριβολογούμε) που μπορεί να καλιμπράρει σωστά ή γενικότερα. Το φθηνότερο κατά βάση Χρωμόμετρο έχει μικρότερη ακρίβεια μετρήσεων, έχει περιορισμούς στους τύπους backlight που είναι "ακριβές" στις μετρήσεις, και φθείρεται με το πέρασμα του χρόνου και την χρήση. Σε αντίθεση, τα Σπεκτροραδιόμετρα είναι κατά βάση πιο ακριβή (και πιο ακριβά ταυτόχρονα!), δεν έχουν περιορισμούς στους τύπους οθονών, προβολικών μέσων, backlight, είναι ακριβέστατα σε όλες τις μορφές οθονών, τηλεοράσεων και προβολέων (κάνουν επίσης calibration και σε εκτυπωτές, σαρωτές και κάμερες όλα), και φθείρονται πολύ πιο αργά και πιο δύσκολα από τα Χρωμόμετρα. Διαφορά στα αποτελέσματα που θα πάρουμε μπορεί να γίνει και από τον ειδικό που κάνει το calibration, μιας και υπάρχουν διάφορες ιδιοτροπίες μερικών οθονών, αλλά και τρικ που μπορούν να μας βοηθήσουν να πάρουμε πιο καλά αποτελέσματα από την οθόνη.

 

Μετρήσεις / παραδείγματα από monitor calibrations

Στις παρακάτω φωτογραφίες μπορείτε να δείτε τα αποτελέσματα των μετρήσεων που πραγματοποιήσαμε με το Σπεκτροραδιόμετρο σε μερικές οθόνες, τηλεοράσεις και προβολείς σε σύγκριση πριν (όπως ήταν ρυθμισμένες στο κουτί τους) με μετά (αφού τις κάναμε calibration). Στόχος μας στις παρακάτω ρυθμίσεις ήταν το πρότυπο D65/sRGB/Rec.709, που είναι το πρότυπο για τις φωτογραφίες στο internet, και τις ταινίες και σειρές σε ψηφιακή τηλεόραση και σε δισκάκια DVD και Blu-ray.

Πιο συγκεκριμένα θέλουμε να έρθει η ισορροπία λευκού (white balance) όσο πιο κοντά γίνεται στους 6500K (βαθμούς Kelvin), η φωτεινότητα του 100% λευκού στα 120cd/m, και όλα τα χρώματα όσο πιο κοντά στο προς απεικόνιση χρώμα. Όσο πιο μικρό το dE νούμερο, τόσο ακριβέστερο είναι το απεικονιζόμενο χρώμα: κάτω από dE 3 είναι σχετικά καλά, είναι αντιληπτή η διαφορά στον μέσο άνθρωπο με καλή όραση. Κάτω από dE 2 είναι καλά, μεταξύ dE 1 και 1.5 είναι πολύ καλά, και οτιδήποτε κάτω από dE 1 είναι στο όριο του μη αντιληπτού ακόμα και από τα πιο τέλεια μάτια.

 

Πολύ καλή οθόνη για φωτογραφία/βίντεο/σχεδιαστικά προγράμματα (Dell UP2718q, ~1400€)

 

Οικονομική αλλά καλή σε απόδοση 23" οθόνη (Dell U2312HM, ~275€ όταν πρωτοβγήκε)


 

Φθηνή, πολύ φθηνή βασικά οθόνη γενικής χρήσης (Acer V226HQL, 85€)


 

Παλιά Samsung 17" γενικής χρήσης, αρχικά πολύ κακή για επεξεργασία φωτογραφιών, έπειτα... αποδεκτή (παλιότερη μέτρηση σε Video Levels (16-235), υπολογίστε μια αύξηση γύρω στο 0.8 στο μέσο όρο σε PC Levels)


 

Προβολέας καλής ποιότητας, λογικής τιμής με πανί EliteScreens (BenQ W7500, ~1500€)


 

Κάπου εδώ φτάσαμε στο τέλος του σημερινού μας άρθρου, ελπίζουμε να σας φάνηκε χρήσιμο και να μάθατε νέα πράγματα και να σας λύθηκαν οι οποιοεσδήποτε απορίες σας διαβάζοντάς το!

Αν όχι, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου για οποιαδήποτε διευκρίνιση / απορία χρειάζεστε. Τα λέμε σύντομα!