Για τον κάθε έναν από εμάς, η φωτογραφία σημαίνει κάτι το διαφορετικό. Μπορεί να αποτελέσει μια μορφή έκφρασης, επικοινωνίας ή απλώς ένα είδος τέχνης. Το ερώτημα που γεννάται είναι αν μπορεί η φωτογραφία να αποτελέσει επίσης και μια μορφή θεραπείας.

Στο παρελθόν έχω διαβάσει (και γράψει) για περιπτώσεις όπου η φωτογραφία έχει βοηθήσει ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους και να τους "θεραπεύσει" έως έναν βαθμό. Για παράδειγμα, ένας βετεράνος πολέμου στην Ουάσινγκτον που έπασχε από διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), ίδρυσε μία λέσχη φωτογραφίας αποτελούμενη από άλλα μέλη τα οποία ήταν κι αυτά βετεράνοι. Η κίνηση αυτή βοήθησε τους πρώην στρατιώτες να καταπολεμήσουν τον φόβο που ένιωθαν όταν βρίσκονταν ανάμεσα σε πολύ κόσμο, την κατάθλιψη, την απομόνωση και πολλά άλλα. Στα μάτια τους η κάμερα συμβόλιζε ένα μη-καταστροφικό υποκατάστατο του όπλου που κουβαλούσαν για τόσα χρόνια.

Πέρα από τέτοιες ειδικές περιπτώσεις όμως, η φωτογραφία βοηθάει τους ανθρώπους να εκφραστούν. Εκεί που οι λέξεις τελειώνουν ή αδυνατούν να υποδηλώσουν πλήρως μία συναισθηματική κατάσταση, έρχεται η εικόνα.

 

 

Τα είδη θεραπείας

Υπάρχουν δύο είδη θεραπείας τα οποία συνδέονται με τη φωτογραφία: η Θεραπευτική Φωτογραφία και η Φωτοθεραπεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένα από αυτά τα δύο είδη δεν απαιτεί ειδικές φωτογραφικές γνώσεις ή κάποια εκπαίδευση πάνω στη φωτογραφία.

 

Η Θεραπευτική Φωτογραφία περιλαμβάνει φωτογραφικές δραστηριότητες τις οποίες ένα άτομο μπορεί να κάνει από μόνο του, είτε ατομικά, είτε σε κάποιο γκρουπ. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι απαραίτητη η παρουσία κάποιου ειδικού θεραπευτή ή συμβούλου, επομένως η δραστηριότητα από μόνη της είναι αυτή που παρέχει τη θεραπεία. Ως δραστηριότητα, δεν ορίζεται μόνο η λήψη φωτογραφιών, αλλά και η προβολή και συζήτηση επ' αυτών, ακόμα και το να ποζάρει απλώς κάποιος για μια φωτογραφία.

Στη Φωτοθεραπεία τα πράγματα είναι λίγο πιο προσωποποιημένα, καθώς περιλαμβάνει προσωπικές φωτογραφίες και άλμπουμ που αφορούν το άτομο που έχει ανάγκη τη θεραπεία. Στην περίπτωση αυτή οι εικόνες χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν ένα άτομο να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του, ακόμη και να θυμηθεί σημαντικά περιστατικά που είναι δύσκολο για εκείνον να εκφράσει.

 

 

Με ποιούς τρόπους βοηθάει

Αυτό που βοηθάει τους ανθρώπους δεν είναι οι φωτογραφίες ως αποτέλεσμα, αλλά η όλη διαδικασία της λήψης. Η αίσθηση του να κουβαλάς την κάμερα και να νιώθεις ότι την κρατάς στα χέρια σου, ο ήχος που κάνει το κλείστρο τη στιγμή που απελευθερώνεται, το να κοιτάς τον κόσμο μέσα από το σκόπευτρο ή ακόμη και η ανάγκη για εύρεση ενός πρωτότυπου θέματος ή κάδρου.

Όλα αυτά περιλαμβάνονται στη διαδικασία θεραπείας, αλλά ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά 5 από τους λόγους για τους οποίους η φωτογραφία μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική μορφή θεραπείας:

 

1. Η φωτογραφία μάς δίνει τη δυνατότητα να δούμε τον κόσμο από μία πιο αντικειμενική σκοπιά. Οι εικόνες που βλέπουμε απεικονίζουν τον τρόπο που ζούμε, αφιλτράριστο από τις -συχνά- υποκειμενικές σκέψεις μας. Έτσι, βρισκόμαστε συχνά αντιμέτωποι με αυτό που πραγματικά γίνεται και όχι με αυτό που (θα θέλαμε να) πιστεύουμε ότι γίνεται. Η όξυνση της ευαισθησίας μέσα από τη φωτογραφία είναι θεραπευτική, διότι έχει τη δύναμη να αποκαλύψει την πραγματικότητα που πάντα γνωρίζαμε, αλλά επιλέγαμε να κρύψουμε.

 

2. Η φωτογραφία, ως μορφή προσωπικής έκφρασης, έχει τη δύναμη να φανερώνει την πραγματική ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου. Όπως για παράδειγμα στις φωτογραφίες του Edward Honaker στις οποίες είναι πρόδηλη η πάθηση της κατάθλιψης από την οποία πάσχει. Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, η φωτογραφία μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να γνωρίσει και να κατανοήσει καλύτερα τον ίδιο του τον εαυτό, οδηγώντας στην πλήρη απελευθέρωση της προσωπικότητάς του.

 

3. Η φωτογραφία σε "αναγκάζει" να παρατηρήσεις καλύτερα τον κόσμο γύρω σου. Σου δίνει μια αφορμή να δώσεις περισσότερη προσοχή σε αυτά που βλέπεις, ακούς, σκέφτεσαι και νιώθεις. Αυτό από μόνο του αποτελεί μια μορφή θεραπείας, καθώς ενισχύει την αντίληψη ενός ατόμου και βελτιώνει την ικανότητα εκμάθησης.

 

4. Μέσα από τη φωτογραφία ένα άτομο μπορεί να "καλυτερέψει" τις καθημερινές του εμπειρίες. Όμορφα σκηνικά και μέρη από τα οποία περνάει κάθε μέρα πηγαίνοντας στη δουλειά, χάνονται μέσα στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Όταν όμως μάθει να φωτογραφίζει και να αποτυπώνει τα καθημερινά αυτά σκηνικά μέσα από μία διαφορετική οπτική γωνία, θα νιώσει μία θετική ενέργεια κι ένα αίσθημα χαράς ακόμη και για αυτά που προηγουμένως θεωρούσε αδιάφορα.

 

5. Η φωτογραφία μπορεί να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη για να ανακαλύψει και να ενισχύσει κάποιος τις καλλιτεχνικές του δυνατότητες. Φαντάσου πόσο σημαντικό είναι κάτι τέτοιο για έναν άνθρωπο με αναπηρία, η οποίος αδυνατεί να εκφράσει λεκτικά το πώς νίωθει. Γι' αυτόν, η φωτογραφία είναι μία λύτρωση η οποία θα τον κάνει συναισθηματικά και διανοητικά πιο δυνατό.

 

Επομένως, αν ψάχνεις κάποιο στήριγμα σε δύσκολες στιγμές, πιάσε στα χέρια σου μία κάμερα και ξεκίνα να φωτογραφίζεις! Ίσως ανακαλύψεις έναν καινούριο κόσμο μέσα από αυτό.